Gezinsgericht Samenwerken: een lerend netwerk dat verbindt en versterkt

De waterplas in de savanne vervult een centrale taak. Het is de plek waar giraffes, antilopen en leeuwen samenkomen om water te drinken, op adem te komen en andere dieren te ontmoeten. Ze blijven er nooit lang, maar het water verfrist en geeft precies wat nodig is om weer verder te kunnen.

Voor psychiater Agnes Zegwaard is dat precies wat het lerend netwerk Gezinsgericht Samenwerken moet zijn: “Een vindplek,” noemt ze het. Een plek waar professionals uit zowel de jeugd- als volwassenenzorg samenkomen, kennis en ervaringen delen en deze mee terugnemen naar het eigen werkveld.” Het netwerk bestaat sinds begin dit jaar en wordt ondersteund door GGZ Netwerken, een programma van Akwa GGZ dat ondersteuning biedt aan lerende netwerken in de ggz. Het netwerk bestaat uit een vaste groep professionals die gedurende twee jaar samen optrekken. Het doel is betere en meer samenhangende zorg voor gezinnen met psychische problematiek.

Samenbrengen wat er al is

Het idee voor het netwerk ontstond bij Agnes Zegwaard (psychiater en systeemtherapeut bij Arkin) en Frederieke Koop (klinisch psycholoog en psychotherapeut bij Levvel), beide als kwartiermakers verbonden aan de Academische Werkplaats GEZIeN. Ze zagen dat er verschillende initiatieven zijn om gezinsgericht te werken, maar dat deze veelal nog op zichzelf staan.

“Er werd veel gepionierd en mensen zijn enthousiast, maar niemand wist echt van elkaar wat er gebeurde,” vertelt Frederieke. “We deden samen met de Nederlandse GGZ een oproep in het veld en kregen tientallen reacties van professionals die hiermee bezig zijn en graag willen leren van ervaringen van anderen. ”

Ook legden ze contact met Akwa GGZ. Agnes: “We hadden veel vragen: bestaat er een landelijke leidraad voor gezinsgericht werken, welke methodieken zijn er en hoe meten we effectiviteit?” Akwa GGZ herkende die vragen. Daaruit volgde de stap naar dit lerende netwerk, ingebed in GGZ Netwerken.”

Zorg voor het geheel

Er is een grote urgentie om gezinsgericht te werken, maar de manier waarop de zorg nu is georganiseerd en gefinancierd maakt dat lastig. Doordat jeugd- en volwassenzorg vaak gescheiden zijn, ontbreekt het overzicht en wordt samenwerking bemoeilijkt. In de praktijk zien Agnes en Frederieke hoe gezinnen vaak verdrinken in losse afspraken, versnipperde behandelingen en veel verschillende hulpverleners.

Kwetsbare gezinnen hebben vaak te maken met een overvol zorgschema. “Zes afspraken per week is geen uitzondering,” zegt Frederieke. “Dat is zwaar, voor het gezin, maar ook voor behandelaren. “We behandelen nog te vaak op klacht- of symptoomniveau,  hebben te weinig oog voor de gezinsdynamiek en werken zonder samenwerking over de verschillende domeinen heen.. Soms is het juist de ouder die hulp nodig heeft, terwijl het kind in zorg komt.” Door het hele gezin vanaf de start in beeld te brengen, wordt de zorg volgens Frederieke gerichter en effectiever. “Het ontlast gezinnen en voorkomt onnodige inzet van extra zorg.” Dat maakt gezinsgericht werken niet alleen beter voor het gezin, maar uiteindelijk ook kostenefficiënter.

Het netwerk Gezinsgericht samenwerken komt elk kwartaal bijeen. “Een aantal deelnemers bereidt de inhoud voor,” vertelt Frederieke. “Aan de hand van praktijkvragen en casussen bespreken we wat goed werkt, maar ook waar het schuurt.” De inzichten worden door Akwa GGZ uitgewerkt en omgevormd naar praktisch bruikbaar materiaal zoals praktijkkaarten en leidraden die breed gedeeld worden binnen de GGZ.

 Exploratienetwerk

Wat het netwerk uniek maakt, is de toon. Geen top-down aanpak, geen model dat moet worden uitgerold, maar een gezamenlijke zoektocht. Agnes: “Het is een exploratienetwerk. We willen niet bepalen hoe het moet, maar samen ontdekken wat werkt.”

Die houding werkt aanstekelijk. Frederieke: “Iedereen die deelneemt, wil iets bijdragen. Er is geen concurrentie, alleen nieuwsgierigheid en betrokkenheid. We houden niets voor onszelf. Alles wat we leren, geven we weer door.”

De deelnemers aan het netwerk zijn zorgvuldig geselecteerd. Professionals die al lange tijd werken met gezinnen, maar vaak ook een zekere slagkracht binnen de organisatie hebben om veranderingen door te voeren. Organisaties zien daardoor steeds meer de voordelen van een gezinsgerichte aanpak en er lijkt door steeds meer betrokkenheid langzaam ruimte te ontstaat voor vernieuwing.

Frederieke: “We hopen dat gezinsgericht werken over vijf jaar geen pionierswerk meer is, maar iets vanzelfsprekends. Iets wat niet afhankelijk is van toeval of individuele gedrevenheid, maar ingebed in hoe we de zorg organiseren.”

Agnes: “En dat we elkaar blijven vinden. Bij die waterplas dus. Niet om alle problemen op te lossen, maar om de batterij weer te laden, ervaringen te delen en met nieuwe energie verder te gaan.”

GGZ Netwerken

GGZ Netwerken stimuleert samenwerking en kennisdeling binnen de geestelijke gezondheidszorg. In thematische netwerken verkennen professionals gezamenlijk actuele vraagstukken en ontwikkelen zij praktische handvatten voor de praktijk. Naast Gezinsgericht samenwerken bestaan er netwerken rond onderwerpen als Bipolaire stoornissen, Meten en Evalueren en Voorkomen Verplichte Zorg. Akwa GGZ faciliteert deze netwerken en helpt om de verzamelde kennis toegankelijk te maken voor het bredere veld.

Blijf op de hoogte van nieuws en ontwikkelingen van Gezinsgericht samenwerken en andere lerende netwerken via ggznetwerken.nl